Szkoła planistyczna w zarządzaniu strategicznym i jego krytyka

Za początek szkoły planistycznej w zarządzaniu przyjmuje się lata 50. XX wieku, a wśród jej przedstawicieli wymienić można: H. I. Ansoffa, R. L. Ackoffa, C. R. Christiansena, K. R. Andrewsa, A. Chandlera.

W 1954 r. P. Drucker opisał podejście do zarządzania oparte na dyscyplinie planowania i realizowania celów- zarządzanie przez cele (ang. Management By Objectives, MBO). Według tego zarządzanie polega na równoważeniu niejednorodnych potrzeb i celów. Schyłek podejścia planistycznego w klasycznym ujęciu nastąpił w późnych latach 70. Przedstawicielami tego nurtu są I.Ansoff, doktor w dziedzinie matematyki stosowanej, praktyk i wykładowca strategii, oraz R.L. Ackoff, wykładowca filozofii, matematyki i zarządzania.

Na początku lat 90. XX wieku nastąpił renesans koncepcji planowania strategicznego dzięki twórcom koncepcji Zrównoważonej Karty Wyników (ang. balanced scorecard, BSC). Robert S. Kaplan i David P. Norton sformalizowali i uporządkowali proces planowania strategicznego poprzez wprowadzenie narzędzi ułatwiających definiowanie i pomiar wskaźników istotnych dla strategii, kontrolę na etapie wdrożenia oraz komunikowanie jej założeń. Autorzy postulowali zdyscyplinowany proces planowania strategii i kontroli poprzez wyrażone liczbowo cele i systematyczne monitorowanie osiągnięć. 

Krytyka podejścia planistycznego (zarzuty Mintzberga):

• Plany są sztywne.
• Zaplanowana z góry strategia ogranicza obszar działania i uniemożliwia rozwój firmy, wykraczający poza dotychczasową orientację.
• Nie można sformułować strategii w nieprzewidywalnym otoczeniu.
• Racjonalny model jest mniej efektywny od organizacyjnego uczenia się.
• Planowanie jest oddzielone od wdrożenia.

Obrona podejścia planistycznego (odpowiedzi Ansoffa)

• Plany są uelastycznione poprzez kontrolę strategiczną i reagowanie w czasie rzeczywistym jako alternatywy dla okresowego planowania.
• Plan strategiczny nie określa konkretnych alternatyw, ale wskazuje rodzaj szans, których należy poszukiwać lub tworzyć. Odpowiednio zaplanowana dywersyfikacja przynosi lepsze efekty finansowe od eksperymentowania, bo eliminuje koszty części nieudanych wdrożeń.
• Mintzberg kwestionuje możliwość sformułowania strategii w warunkach niepewności, tymczasem praktyka pokazuje, że menedżerowie tworzą strategie a priori. Nie ma powodów dla zalecenia, aby tego nie robić.
• Racjonalny model zakłada sekwencję, w której proces decyzyjny poprzedza wdrożenie. Już na etapie decyzji można wyeliminować część pomysłów i ograniczyć koszty. Ponadto proces decyzyjny jest szybszy od prób i eksperymentowania, co daje przewagę w szybko zmieniającym się otoczeniu.
• Sposoby radzenia sobie z oporem wobec zmian zostały opisane w naukach o zarządzaniu.

(Miżejewska 2016, s. 125)

Tematyka: krytyka, szkoła planistyczna, szkoły